პოლიომიელიტი მწვავე ვირუსული დაავადებაა, რომელიც ხასიათდება ზურგის ტვინის რუხი ნივთიერების დაზიანებითა და შედეგად კიდურებისა და სხეულის კუნთების დუნე დამბლის განვითარება



- დაახლოებით 5-10%-ში ვლინდება დაავადების განვითარების სიმპტომები

- არის 3 ფორმა აბორტული (გრიპის მაგვარი მიმდინარეობით) არაპარალიზური (ასეპტიური მენინგიტი) პარალიზური (სხვადასხვა სიმწვავით და აღდგენით)

- ვრცელდება დაბინძურებული საკვებითა და ნივთებით..

- 90%ში ასიმპტომურად მიმდინარეობს. 5%-ში-ცხელებით.1%-ში ასეპტიური მენინგიტით.1%ში 2-5 დღიანი ცხელების შემდეგ ვითარდება პარალიზური პოლიომიელიტი.

- პოლიომიელიტი საეჭვოა არაიმუნიზირებულ პირებში, (განსაკუთრებით ბავშვებში) ცხელებით,თავის ტკივილით,მენინგიზმით.

- დიაგნოზი ისმება კლინიკური ანამნეზით,თავზურგტვინის სითხის გამოკვლევით,იმგ და კტ-თი.ასევე ანტისხეულების ტიტრით და ვირუსის იზოლირებით ექსკრემენტებიდან.
სინონიმები:

- მწვავე ეპიედემიური პოლიოიმელიტი (acute anterior poliomyelitis)

- ჰეინე-მედინის დაავადება - ბავშვთა მწვავე სპინალური დამბლა

- ინფანტილური პარალიზი

- პოლიო
მიზეზები:

- პოლივირუსის, რომელიც მიეკუთვნება ენტეროვირუსების გვარსა და პიკორნავირუსების ოჯახს.
ხელშემწყობი ფაქტორები:

- განვითარებად ქვეყნებში დაავადების გავრცელების მიზეზი შეიძლება იყოს ვაქცინის დეფიციტი და არასრულფასოვანი იმუნიზაცია.

- ღარიბი სოციალურ ეკონომიური სტატუსი.

- ხანდაზმული ასაკი თუ არ არის იმუნიზირებული

- ორსულობა

- ახლადჩატარებული ტონზილექტომია

- დაზიანებული B ლიმფოციტები.
ასაკი:

- 5წლამდე - 20-40წელი ძირითადად.
სქესი:

- მამრობითი>მდედრობითი
გავრცელება:
აღდგენა და ლეტალობა:

- საშუალოდ 2-6თვეში

- ვაქცინამდელ პერიოდში ლეტალობა იყო 5-7%

- ლეტალობას ძირითადად ადგილი აქვს პირველ 2კვირის განმავლობაში

- ბულბალური პოლიომიელიტის დროს სიკვდილიანობა შეიძლება იყოს 50%-ზე მეტ შემთხვევაში პოსტპოლიომიელიტური სინდრომი

- ადგილი აქვს მწვავე დაავადებიდან საშუალოდ 27წლის შემდეგ

- დაზიანებული კუნთთა ჯგუფის ფუნქციური გაუარესება

- ტიპიური ეტაპობრივი გაუარესება
კლინიკური სურათი:

მწვავე, პროგრესირება, ასიმეტრია, პროქსიმალური მოტორუოლი ნეირონების სისუსტე, თანდათანობით გაუარესება ზემო სასაუნთი გზები მოვლენებისა და ცხელების პროდრომის შემდეგ. ნაკლებად მნიშვნელოვანია ბულბარული მუსკულატურის შეზღუდვა.
სიმპტომები:

აბორტული პოლიომიელიტი-არასპეციფიური დაავადებაა, გვხვდება 4-8%-ში. კლინიკურად მსგავსია ვირუსული ინფექციებისა და გაივლის 1-2დღეში.
დამახასიათებელია:

- ყელის ტკივილი

- დაბალი ცხელება

- თავის ტკივილი

- საერთო სისუსტე

- ანორექსია

- ღებინება

- მუცლის ტკივილი

- ყაბზობა

ასეპტიურ მენინგიტი ვითარდება დაინფიცირებულ ადამიანთა 1-5%-ში და გაივლის 5-10დღეში: დამახასიათებელია: ჩამოთვლილ სიმპტომებს დამატებული

- კისრის და ზურგის კუნთების რიგიდობა

- მიალგია

პარალიზური პოლიომიელიტი ვითარდება 0.1-2%-ში

დამაასიათებელია:

ზემოთ ჩამთვლილ სიმპტომებს დამატებული

- კუნთების ინტენსიური ტკივილი, მოძრაობის შეზღუდვა და შეხებისას მომატებული მგრძნობელობა.

- ყაბზობა

- ქვედა მოტორული ნეირონების სისუსტე

- კუნთთა ასიმეტრიული დაზიანება, რომელიც იწყება 2-5დღის შემდეგ თავის ტკივილიდან და პიკს აღწევს არაუმეტეს 3-5დღისა.

- სისუსტე ჩვეულებრივ იწყება წელის არიდან, შემდეგ ერთვება გულმკერდის არე და შემდეგ კისრის არე. ბულბალური ფორმის დროს ხდება კრანიალური ნერვების(IX,X,ხშირად VII წყ.ნერვების) ბირთვების დაზაიანება.ბულბალური სისუსტე შემთხვევათა 10-20%-ში მანიფესტირდება, როგორც გაორებული მხედველობა, ღეჭვის და ყლაპვის გაძნელება,ხდება რბილი სასის,ენის პარეზი,სუნთქვის გაძნელება მეტყველების დარღვევა ან სახის კუნთების სისუსტე.
ვარიანტები:

- პრედომინანტური სპინალური

- პრედომინანტური ბულბალური: ყლაპვის გაძნელება, მეტყველების გაძნელება, ცხვირში ლაპარაკი.

- ბულბოსპინალური

- ავტონომიური დისფუნქცია დამახასიათებელი: სულხუთვა, გულის ფრიალი, მყარი ორთოსტატული ჰიპოტენზია.

- ენცეფალიტი მენტალური სტატუსის ცვლილებებითა და კრუნჩხვებით: იშვიათია, და დამახასიათებელია სისუსტე, ლეთარგია, კუნთთა ტონუსის დაქვეითებადა რიგიდულობა
დიფ-დიაგნოზი:

- ტრანსვერსული მიელიტი

- დიფტერია

- მწვავე პოლირადიკულონეიროპათია

- გიენ-ბარის სინდრომი დიაგნოზი:

- თავზურგტვინის სითხის ანალიზი: ლიმფოციტური პლეოციტოზი(<200-500უჯრედი/მმ3) ასეპტიური მენინგიტით. უმნიშვნელო მატება პროტეინების (<150მგ/მლ), გლუკოზა-ნორმა. პროტეინების დონის მატება უფრო დამახასიათებელია გიენ-ბარის სინდრომისა და ტრანსვერსული მიელიტისათვის.

- პოლიოვირუსი უნდა გამოიყოს პსრ-ით ლიქვორიდან, ხახის ნაცხიდან, ფეკალიებიდან.

- ვირუსის გამოყოფა ნერწყვიდან ხდება ავადობის 1-3-4 დღის მანძილზე, ხოლო განავლიდან 20დღის შემდეგ.

- თუ ვირუსი არ აღმოჩნდა ქსოვილებში, დამხმარედ შესაძლებელია გამოვიყენოთ შრატის სეროლოგიური ანალიზი(4-ჯერ მატება IGM-ის)

- ზურგის ტვინის მაგნიტურ რეზონანსული ანალიზი-შედარებით მგრძნობიარეა, მაგრამ არასპეციფიური პარალიზური პოლიომიელიტისათვის.

- ელექტრომიოგრაფია და ნერვული გამტარობის გამოკვლევა, რომლის საშულებით ხორციელდება დაზიანებული ნერვის მიელინიზაციის შესწავლა. მკურნალობა: არაფარმაკოლოგიური მკურნალობა

- ვენტილაციისა და ჰიდრაციის უზრუნველყოფა

- ადრეული მობილიზაცი და სავარჯიშოები _საწოლში პაციენტისთვის კომფორტის შექმნა. მწვავე ფაზის დროსს საჭიროა პაციენტის მდგომარეობა შეიცვალოს იშვიათად, ერიდოს ხშირ მოძრაობებს. კანის მოვლა გულმკერდი და თავი დახრილი უნდა იყოს 20-25 გრადუსით. .დაავადების მწვავე ფაზაში განსაკუთრებით 1კვირა უკუნაჩვენებია კუნთშიდა ინექცია და ქირურგიული ჩარევა, რადგანაც მან შეიძლება გამოიწვიოს დაავადების პროგრესირება - ტემპერატურის კონტროლი. ტემპერატურის ნორმალიზებამდე აუცილებელია მოსვენებული მდგომარეობა.

სპეციფიური ანტივირუსული მკურნლობა არ არსებობს.

- აბორტული ფორმის დროს: ანალგეზია, სედაცია და დიეტა.

- 2თვის შემდეგ ჩონჩხ- კუნთოვნი სავარჯიშოები.

- არაპარალიზური და საშუალო სიმძიმის დაავადებისას მკურნალობა შესძლებელია სახლის პირობებში.

- შარდის ბუშტის პარალიზის დროს ხდება საშარდე გზების კათეტერიზაცია და შესაძკლებელია პარასიმპათიკური სტიმულატორის გამოყენება, როგორიცაა bethanechol

- ვენტილაციის გაუარესებისას დადებითი წნევით ხელოვნური ვენტილაცია. პროგნოზი:

- აბორტული და არაპარალიზური ფორმის დროს ხდება სრული აღდგენა.

- პარალიზური დაავადების დროს აღდგენა ხდება სხვადასხვა ხარისხით.

- ნაწილობრივი დამბლის დროს აღდგენის შანსი მეტია.

- ტოტალურად პარალიზებული კუნთთა ჯგუფი კი ცუდად აღდგება.

- თუ ცირკულაციური და რესპირაციული ცენტრის დამბლა მოხდა, პროგნოზი არაკეთილსაიმედოა.

- 80%-ში აღდგენა ხდება დაავადებიდან 6თვის განმავლობაში,

- სიკვდილიანობა 5%-ზე ნაკლებია. იგი უმეტესად გვხვდება 40წლის ზევით დაავადების პირველი 2კვირის განმავლობაში პრევენცია: -

პირველადი პრევენცია იმუნიზაცია. საქართველოს ჯანდაცვის საიმნისტრო გვირჩევს, რომ ბავში აუცილებლად უნდა აიცრას OPV ვაქცინი|თ საქართველოშო მოწოდებული აცრის კალენდრის მიხედვით. (2,3 და 4თვეზე 18 თვეზე და რევაქცინაცია 5წელზე)

- ორალური პოლიომყელიტის მასობრივი აცრები მინიმუმამდე ამცირებს ენტეროვირუსებით გამოწვეულ ეპიდემიებს.
გამოყენებული ლიტერატურა:

- Arya SC.A case of vacaine-associated paralytic poliomyelitis Paediatr Child Health 2000.36:408-11

- Poliovirus Infections.AAP2000 Red Book:report of the committee on infeqtious diseases. 25-th edition.American Academy of Pediatrics 2000

- Morag A,Ogra PL.Enteroviruses.In:Berhman RE,Kliedman RM,JensenHB,eds Nelson textbook of pediatrics,16-th edn:Philadelphia:WB Sounders 2000,chapter 243

- Mandell GL,Benneft JE,Dolin R(eds).principles and plactices of infectious deseases,5-th edn. New York 2000.

მასლა მოგვაწოდა ბავშვთა სასწრაფო სამედიცინო დახმარება ,,პედიატრმა”